Dodaj tę stronę do ulubionych i odwiedzaj ją częściej!!!

 

2. 1. Grecja – warunki naturalne i pierwsze cywilizacje

Warunki naturalne

Cywilizacja starożytnej Grecji rozwijała się w zupełnie innych warunkach niż te, których historię poznaliśmy do tej pory. Swoim zasięgiem obejmowała Grecję kontynentalną, wyspy Morza Egejskiego oraz wybrzeża Azji Mniejszej. Są to tereny w większości górzyste lub pagórkowate. Równiny występują rzadko i nie są rozległe. Zaledwie 25-30% obszaru tego górzystego kraju nadaje się pod uprawę. Rzeki są krótkie i w większości nie nadają się do żeglugi. Za to linia brzegowa, zwłaszcza w części wschodniej, jest  bardzo urozmaicona, bogata w świetnie nadające się do budowy portów zatoki. Wyspy Morza Egejskiego stanowią prawdziwy pomost między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą. Żegludze sprzyja również w miarę stały układ wiatrów.

O klimacie Grecji decyduje jej śródziemnomorskie położenie. Cechuje go upalne lato i deszczowa zima. Drugim czynnikiem są oczywiście góry – wysokość nad poziomem morza określa klimat i charakter roślinności. W wyższych partiach gór można znaleźć wszystkie strefy europejskiej roślinności po granicę wiecznego śniegu włącznie.

Grecja ma stosunkowo skromne zasoby surowców mineralnych. Występują tam niskowydajne złoża rudy żelaza i miedzi, ponadto złoto i rudy srebra oraz marmury i glinki. Cynę niezbędną do produkcji brązu trzeba było importować.

 

Kreta. Kultura minojska

Kultura, która rozwijała się na Krecie od III tysiąclecia p.n.e., od imienia pierwszego, legendarnego władcy – Minosa nosi nazwę kultury minojskiej. Szczytowy okres jej rozwoju przypadł na lata 1700-1450 p.n.e.

Kreteńczycy opanowali sztukę pisania – posługiwali się pismem, które uczeni obecnie nazywają pismem linearnym A. Niestety pisma tego nie udało się do tej pory odczytać. W związku z tym nasza wiedza na temat mieszkańców Krety tego okresu opiera się prawie wyłącznie na źródłach archeologicznych. Dzięki nim można zapoznać się z kulturą materialną i niektórymi aspektami życia gospodarczego. Natomiast bardzo trudno jest zrekonstruować strukturę społeczną, sposób sprawowania władzy czy religię.

Na ten temat wiemy tylko tyle, że w pałacach rezydował i rządził monarcha. Pałac był również organizatorem życia gospodarczego – był głównym dostawcą surowców dla rzemieślników i odbiorcą ich wyrobów. Organizował handel dalekosiężny – Kreteńczycy, którzy uchodzili za doskonałych żeglarzy, nawiązali kontakty handlowe  z wyspami Morza Egejskiego, lądem greckim, a nawet Egiptem.

W wierzeniach dominuje żeński element boski – Kreteńczycy czcili  boginię rządzącą niebem i ziemią. Bóstwo żeńskie było także źródłem władzy królewskiej i opiekunką pałacu. Miejsca kultu, którymi były święte okręgi na szczytach gór, ogradzano murem. Wewnątrz budowano kapliczki.

Kultura minojska kojarzy się przede wszystkim ze wspaniałymi wielokondygnacyjnymi pałacami, wzniesionymi wśród zabudowy miejskiej. Najświetniejsze z nich to Knossos i Fajstos. Są to ogromne zespoły pomieszczeń rozlokowane wokół obszernych dziedzińców. Znaczna część pomieszczeń pałacu zajęta była przez magazyny i zakłady rzemieślnicze. Prowadziły do nich reprezentacyjne wejścia. Komunikacja między piętrami odbywała się dzięki monumentalnym klatkom schodowym. W konstrukcji dużą rolę odgrywały kolumny i słupy. Wnętrza wyposażone były w urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne.

Budynki były bogato zdobione. Ściany pokrywano barwnymi freskami . Dominującym tematem malarstwa ściennego są sceny ogrodowe (np. małpa zrywająca krokusy), epizody z życia codziennego. Wyraźnie unikano scen bitewnych, wizerunków bóstw i reprezentacyjnych portretów władcy.

Na uwagę zasługuje również ozdobna ceramika, a zwłaszcza naturalistyczne motywy zdobnicze przedstawiające faunę morską (np. ośmiornice).

Upadek kultury minojskiej przyniósł zapewne najazd wzrastających w siłę Greków.

 

Grecja. Kultura mykeńska

Greckie plemię Achajów stworzyło na Półwyspie Bałkańskim konkurencyjną wobec Krety cywilizację. Pierwotnie funkcjonowało tam wiele małych państewek, z których władcy Myken utworzyli pod swoim przewodnictwem scentralizowane państwo. Obejmowało ono swoim zasięgiem Peloponez i część wschodniej Grecji. Od nazwy stolicy nazywamy ją kulturą mykeńską.

Dzięki odczytaniu tak zwanego pisma linearnego B, którym posługiwali się Achajowie, nasza wiedza na ich temat jest nieco głębsza niż na temat Krety. W świecie mykeńskim istniało silne państwo z silną władzą monarszą.  Większość ludzi żyła w społecznościach wiejskich, utrzymujących się z rolnictwa – w przeciwieństwie do Kreteńczyków, Mykeńczycy nie stworzyli miast. Ośrodkami życia gospodarczego były pałace. Rzemieślnicy wykonywali swoje produkty na zlecenie dworu i z surowców dostarczonych przez dwór.  W pałacu kwitł również handel ze światem zewnętrznym. Wysoka jakość rzemiosła mykeńskiego, a zwłaszcza produkcja broni, złotych i srebrnych naczyń, biżuterii i ceramiki,  świadczy o pojawieniu się wąskiej specjalizacji.

Najbardziej jednak charakterystycznym rysem cywilizacji mykeńskiej jest jej zmilitaryzowany charakter. Świadczy o nim zwyczaj wkładania bardzo różnorodnej broni do grobów oraz wykorzystywanie w ikonografii motywów batalistycznych – np. bardzo często pojawia się rydwan.

Również architektura podporządkowana jest potrzebom militarnym. Achajowie wznosili swoje twierdze na urwistych skałach. Otaczali je mocnymi murami, które wznosili z potężnych, słabo obrobionych głazów. Do wewnątrz prowadziła szczególnie silnie ufortyfikowana brama (np. tak zwana Lwia Brama w Mykenach ). Z tym surowym wyglądem zewnętrznym ostro kontrastował bogaty wystrój wnętrz. Ściany wewnątrz zdobione były kolorowymi freskami i alabastrowymi fryzami.

Ciekawym zabytkiem architektury mykeńskiej jest tzw. Skarbiec Atreusza, znany również pod nazwą Grobu Agamemnona

Wnętrze grobowca przykryte jest pozorną kopułą o średnicy 14,6 m i wysokości 13,3 m, a prowadzi do niego prosty niezadaszony korytarz o długości 35, którego ściany pokryte są kamiennymi płytami.

Dowodem potęgi Grecji mykeńskiej jest również jej ekspansja. W pierwszej kolejności najechali na Kretę (ok. 1450 r. p.n.e.). Następnie skierowali się przeciw wyspom Morza Egejskiego i zachodnim wybrzeżom Azji Mniejszej. Zaatakowali również wyspę Rodos.

W XII w. p.n.e. układem sił we wschodniej części Morza Śródziemnego wstrząsnął najazd tak zwanych „ludów morza”. Jednocześnie z północy do Grecji zaczęły przybywać plemiona Dorów, którzy przyczynili się do upadku kultury mykeńskiej.

Okres w dziejach Grecji od około 1200 r. p.n.e. do połowy VIII w. p.n.e. , ze względu na niewielkie zasób źródeł historycznych na jego temat, nazywany jest „okresem ciemnym”. W pierwszej fazie charakteryzował się on zahamowaniem rozwoju gospodarczego i pewnym regresem organizacji społecznej i politycznej. Już jednak w I tys. p.n.e. zaczęło się rozpowszechniać żelazo, co przyczyniło się do rozwoju rolnictwa i rzemiosła.


Galeria ilustracji

 

Historia w źródłach

I. II. 6. Wyprawa Kreteńczyków na Egipt