O ceremoniale bizantyńskim w średniowieczu

Ceremoniał, jakiego należy przestrzegać podczas przyjmowania [posłów państw obcych] w pałacu Magnaura¹, gdy monarchowie zasiadają na tronie Salomonowym.

Jeżeli audiencja ma się odbywać w pałacu Magnaury... cały senat udaje się tam wczesnym rankiem i tam na miejscu przebiera się [w odpowiednie stroje]. Gdy mija godzina druga i wszystko już jest przygotowane, monarchowie... wchodzą do wielkiej sali [triclinium], w której znajduje się tron Salomo­nowy... Prepozyci² stroją ich [w chlamydy i korony] i [monarchowie] zasiadają na tronie; wówczas tłum stojący na zewnątrz... wznosi okrzyki życząc władcom długiego życia. Prepozyci wychodzą i wprowadzają osobistą służbę cesarza, która według zwyczaju ustawia się po lewej i prawej stronie tronu. Gdy ci już się ustawili, prepozyt daje znak ostiariuszowi³, trzymającemu w ręku złotą rózgę, ten wychodzi i wprowadza urzędników... W ten sposób kolejno są wprowadzani wszyscy ci, którzy, zgodnie z obyczajem, biorą udział w audiencji. Gdy już wszyscy znajdują się na swoich miejscach... ostiariusz ze złotą rózgą... wprowadza obcego posła... Poseł pada na twarz przed cesarzami, a w tejże samej chwili odzywa się glos fletów. Poseł podnosi się i podchodzi bliżej, pozostając jednak w pewnej odległości od tronu. W czasie, gdy obcy poseł zbliża się do tronu, wchodzą najstaranniej wybrane osoby z jego świty i, po złożeniu czołobitności cesarzowi, zatrzymują się. Gdy logoteta⁴ [dromu] zadaje posłowi zwykle pytania, złote lwy zaczynają ryczeć, a złote ptaszki na tronie i na złotych drzewach rozmieszczone, zaczynają melodyjnie śpiewać. Dzikie zaś zwierzęta znajdujące się na stopniach tronu poczynają podnosić się ze swoich legowisk i wspinać na tylne łapy. Podczas gdy się to dzieje, protonotariusz dromu⁵ wnosi dar posła, który on ofiarowuje cesarzowi w imieniu swego pana. Wkrótce potem znowu rozlega się dźwięk bębnów, lwy zaprzestają ryku, ptaszki śpiewu, a dzikie zwierzęta układają się z powrotem na swoje legowiska. Po wręczeniu darów poseł na wezwanie logotety składa czołobitność [monarchom] i oddala się. Gdy zaś zmierza do wyjścia... towarzyszy mu dźwięk fletów, ryk lwów, śpiew ptasząt, a dzikie zwierzęta znów się podnoszą. Z chwilą gdy poseł znika, dają się znów słyszeć bębny, ptaki milkną, a zwierzęta wracają na swoje miejsca. Jeśli prócz tego posła jest jeszcze inny, któremu cesarz chce udzielić audiencji, to przybycie jego i odejście odbywa się w tym samym, co wyżej wymieniony, porządku... Po odejściu postów prepozyt... mówi donośnym głosem: „Rozkaz” [na to wezwanie] wychodzą... senatorowie, składając monarchom życzenia długiego życia. Po ich odejściu prepozyt powtarza po raz drugi: „Rozkaz” i wychodzi... służba cesarska z tymi samymi życzeniami. Gdy w ten sposób rozejdą się wszyscy, monarchowie schodzą z tronu, zdejmują korony i chlamidy... i po kryjomu, tj. bez zachowania jakiegokolwiek ceremoniału, wracają do pałacu tą samą drogą jaką przyszli.

 Upadek Cesarstwa Rzymskiego i początki feudalizmu na Zachodzie i w Bizancjum, oprac. M. H. Serejski, Warszawa 1954

¹ Jeden z budynków w kompleksie gmachów.
² Urzędnik dworski, który kierował każdą ceremonią dworską.
³ Urzędnik, do którego należało wprowadzanie przed oblicze cesarza osób, jakie zawezwał.
⁴ Urzędnik, w którego zarządzie znajdowała się poczta, wymiana korespondencji dyplomatycznej i audiencje udzielane posłom obcym.
⁵ „Dyrektor” kancelarii danego resortu. W tym wypadku tzw. dromu — urzędu, do którego kompetencji należało utrzymywanie kontaktu z obcymi państwami.

1. Jaki to rodzaj źródła historycznego?

2. Wyjaśnij pojęcie audiencja.

3. Wymień teatralne efekty, którymi wzbogacano przebieg audiencji

4. Jakich zachowań wymagano od posłów obcych państw.

5. W jakim celu Twoim zdaniem stosowano tak wyszukany ceremoniał?