5. 4. Absolutyzm w Prusach i Austrii
I. Podstawy potęgi Prus
a. niepodzielna władza monarchy
b. ideał władcy
– władca oświecony – „król-filozof”
– wzorzec „pierwszego sługi państwa”
c. państwo
– opierające się o umowę społeczną
– laicyzacja państwa
2. Budowa rządów absolutnych przez elektora Fryderyka Wilhelma Hohenzollerna (1640-1688 r.)
3. Początki Królestwa Pruskiego
a. koronacja królewska Fryderyka I Hohenzollerna („król w Prusiech) – 1701 r.
b. udział w wojnie północnej po stronie Rosji i Saksonii – uzyskanie części Pomorza Zachodniego ze Szczecinem
II. Monarchia absolutna w Prusach
1. Panowanie Fryderyka Wilhelma I (1713-1740 r.)
a. silne rządy osobiste
b. stworzenie nowoczesnej administracji – powołanie kolegialnych organów centralnych (ministerstwa)
– Generalny Dyrektoriat Finansów, Wojny i domen
– Ministerstwo Gabinetowe
– Ministerstwo Sprawiedliwości
c. stworzenie silnej armii – „król sierżant”
– 70% dochodów państwa przeznaczono na utrzymanie armii
– państwo liczące 2,5 mln ludności utrzymywało armię licząca 80 tys. żołnierzy
– utworzenie armii narodowej
2. Absolutyzm oświecony Fryderyka II Hohenzollerna (1740-1786 r.)
a. rozbudowa administracji centralnej
b. reforma sądownictwa
– utworzenie Ministerstwa Sprawiedliwości
– kodyfikacja prawa
– uproszczenie procedur
– zakaz stosowania tortur
c. wprowadzenie obowiązku szkolnego
d. laicyzacja społeczeństwa
e. wprowadzenie zasad merkantylizmu w gospodarce
III. Budowa monarchii absolutnej w Austrii
1. Międzynarodowa pozycja Habsburgów austriackich w pierwszej połowie XVIII w.
a. udział w wojnie o sukcesję hiszpańską (1701-1714 r.)
– wystąpienie Austrii przeciwko dziedziczeniu tronu hiszpańskiego przez wnuka Ludwika XIV – Filipa V Burbona
– Hiszpania oddała Austrii Niderlandy Południowe i księstwo Mediolanu
b. zaangażowanie się w wojnę o sukcesję polską (1733-1735) po stronie elektora saskiego Augusta III Wettina
c. wydanie tzw. sankcji pragmatycznej przez Karola VI – 1713 r.
– akt regulujący zasady dziedziczenia w monarchii habsburskiej
– dopuszczał dziedziczenie w linii żeńskiej
– edykt miał na celu zapewnienie tronu córce Karola VI – Marii Teresie
2. Wybuch wojny o sukcesję austriacką po śmierci Karola VI (1740-1748 r.)
a. zajęcie Śląska przez króla Prus Fryderyka II
b. plan rozbioru Austrii przez Francję, Saksonię i Bawarię
c. Maria Teresa zdołała utrzymać koronę
3. Wojna siedmioletnia – trzecia wojna śląska (1756-1763 r.)
a. odwrócenie przymierzy w Europie
– sojusz Prus i Anglii
– sojusz Austrii, Francji, Saksonii, Rosji i Szwecji
b. wybuch wojny siedmioletniej – uprzedzające uderzenie Fryderyka II na Saksonię – 1756 r.
c. Prusy na krawędzi całkowitej klęski
d. zmiana sytuacji militarnej na skutek przejęcia tronu carskiego po śmierci Elżbiety przez Piotra III – wycofanie wojsk carskich z Prus
e. pokój w Hubertusburgu (1763 r.) – Austria potwierdziła prawa Prus do Śląska
f. działania angielskie przeciwko Francji w Ameryce Północnej i w Indiach
4. Reformy Marii Teresy i Józefa II
a. centralizacja władzy – ustanowienie Rady Państwa
b. ujednolicenie administracji terytorialnej
c. reformy sądownictwa
– ograniczenie kary śmierci i zniesienie tortur
– oddzielenie sądownictwa od władzy lokalnej
– ujednolicenie przepisów dla wszystkich stanów społecznych
– Austria państwem policyjnym
d. polityka wobec Kościoła i kleru – józefinizm
– wydanie edyktu tolerancyjnego – 1781 r.
– ograniczenie wpływów papieża i podporządkowanie duchowieństwa państwu
– kasata zgromadzeń zakonnych niezajmujących się szkolnictwem lub pielęgnacją chorych
e. wprowadzenie zasad merkantylizmu w gospodarce
f. reformy oświaty
– rozbudowa świeckich szkół podstawowych i średnich
– reforma uniwersytetów
f. polityka wobec chłopów
– wydanie edyktów nakazujących zniesienie poddaństwa
– ograniczenie pańszczyzny (wkrótce nastąpiło jej przywrócenie)