7. 4. Rządy parlamentarne w Polsce
1. Trudności w integracji ziem wszystkich trzech zaborów w ramach odrodzonej Rzeczypospolitej związane były z tym, że przez ponad sto lat funkcjonowały one w odmiennych warunkach ustrojowych, prawnych, gospodarczych i cywilizacyjnych.
2. Kształtowanie się ustroju politycznego odrodzonej Rzeczypospolitej
a. 26 I 1919 r. odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego – wygrał je Związek Ludowo-Narodowy (endecja)
b. 20 II 1919 r. Sejm Ustawodawczy uchwalił tzw. małą konstytucję
c. mała konstytucja stanowiła, że Polska będzie republiką parlamentarną
– władzę ustawodawczą miał sprawować sejm
– Józef Piłsudski nadal pełnił funkcję Naczelnika Państwa, ale jego władza została ograniczona (obowiązek kontrasygnaty)
3. Ustrój polityczny Polski pod rządami konstytucji marcowej z 1921 r.
a. 17 III 1921 r. sejm uchwalił nową ustawę zasadniczą – tzw. konstytucję marcową
b. władza ustawodawcza spoczywała w rękach dwuizbowego parlamentu,
– parlament składał się z sejmu i senatu
– obowiązywał proporcjonalny system wyborczy – każda partia polityczna miała otrzymać taki procent miejsc w sejmie, jaki uzyskała w wyborach
c. funkcję głowy państwa pełnił prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7-letnią kadencję
d. bieżącą politykę prowadził rząd, który był powoływany przez sejm i podlegał jego kontroli
4. Najważniejsze partie polityczne w pierwszych latach II Rzeczpospolitej
a. Narodowa Demokracja (endecja)
– początkowo działała pod nazwą Związek Ludowo-Narodowy
– w 1928 r. przekształciło się w Stronnictwo Narodowe
– czołowym ideologiem był Roman Dmowski
b. ruch ludowy
– Polskie Stronnictwo Ludowe-Piast – Wincenty Witos
– Polskie Stronnictwo Ludowe-Wyzwolenie
– w 1931 r. PSL-Piast i PSL-Wyzwolenie połączyły się i utworzyły Stronnictwo Ludowe (SL)
c. ruch robotniczy
– Polska Partia Socjalistyczna (PPS) – Ignacy Daszyński
– Komunistyczna Partia Polski (KPP)
d. Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji – Wojciech Korfanty
5. Pierwsze wybory prezydenckie
a. 9 XII 1922 r. na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej został wybrany Gabriel Narutowicz
b. 16 XII 1922 r. został zamordowany podczas wizyty w Zachęcie (Narodowa Galeria Sztuki)
c. po śmierci Gabriela Narutowicza na stanowisko prezydenta został wybrany Stanisław Wojciechowski
6. Sukcesy i porażki w latach 1919–1926
a. duże rozdrobnienie sejmu powodowało, że rządy były niestabilne i upadały po krótkim okresie funkcjonowania
b. ważne reformy przeprowadził rząd Władysława Grabskiego
– reformę walutową – wprowadził złotego
– opanował hiperinflację i ustabilizował finanse państwa
c. pogorszyła się sytuacja międzynarodowa Polski
– w 1925 r. Niemcy rozpoczęły wojnę celną z Polską – starały się ograniczyć import polskich towarów
– Polska została pominięta podczas zawierania układów w Locarno