Organizacja państwa pierwszych Piastów

I. Podstawy państwa patrymonialnego

a. państwo własnością księcia

b. wola poprzedniego władcy decydująca w sprawach następstwa tronu  (brak jasno określonych zasad sukcesji)

II. Dwór monarszy

1. Organizacja dworu według wzorów zachodnich

2. Skład dworu:

a. rodzina książęca/królewska

b. urzędnicy centralni

– kanclerz – kierował kancelarią i kaplicą władcy; dysponował pieczęcią i wystawiał dokumenty

– wojewoda (palatyn) – zarządzał dworem, dowodził wojskiem i zastępował monarchę w najważniejszych sprawach

– komornik – zarządzał skarbem monarchy i dworską gospodarką

– włodarz – zarządzał osobistym majątkiem księcia

– cześnik – zarządzał zasobami piwnicy monarszej

– stolnik – odpowiadał za przygotowanie stołu i podawanie potraw

– koniuszy – zarządzał stadninami księcia

– łowczy – odpowiadał za przygotowanie łowów

– miecznik – odpowiadał za książęcą zbrojownię

III. Administracja terenowa

1. Władca nieustannie podróżował po kraju

2. Podział administracyjny państwa

a. prowincje – na czele komes

b. okręgi grodowe (kasztelanie) – na czele panowie grodowi – kasztelanowie

3. Funkcje okręgów grodowych

a. funkcja administracyjna

– ośrodek administracji lokalnej

– egzekwowanie powinności z tytułu prawa książęcego

b. funkcje militarne

c. funkcje sądownicze

d. funkcje gospodarcze

– kształtowanie osadnictwa

– organizacja pracy ludności służebnej

IV. System skarbowy oparty na ustroju prawa książęcego – skarb scentralizowany

1. Prawo książęce – ogół uprawnień księcia do obowiązkowych świadczeń ze strony ludności osiadłej w jego państwie wynikający z patrymonialnego charakteru państwa

2. Dochody skarbowe:

a. daniny – uiszczane w dobrach materialnych

– powołowe

– narzas

b. posługi – uiszczane w robociźnie i usługach

– stróża

– stan

– przewód

c. regale (monopole książęce/królewskie) – np.:

– regale ziemi

– regale łowieckie

– regale górnicze

– regale targowe

– regale mennicze

– regale młynne

– regale karczemne

– regale grodowe

d. sieć osad służebnych – osad wyspecjalizowanych w określonej wytwórczości np.

– Szczytniki

– Winiary

– Świniary

V. Siły zbrojne

1. Drużyna monarsza

2. Pospolite ruszenie

3. Rozwój służby wojskowej w zamian za beneficja – prawo rycerskie

Opracowanie tematu: Społeczeństwo i państwo polskie za pierwszych Piastów

Galeria ilustracji: Społeczeństwo i państwo polskie za pierwszych Piastów

Historia w źródlach:

Potęga Bolesława Chrobrego w świetle przekazu Galla zwanego Anonimem