6. 4. Wieś w średniowieczu

I. Wieś średniowieczna

1. We wczesnym średniowieczu nastąpił powrót do gospodarki naturalnej

a. główną dziedziną gospodarki było rolnictwo i hodowla zwierząt

b. gospodarstwa rolne dążyły do pełnej samowystarczalności

2. Postęp w rolnictwie w X i XI w.

a. w średniowieczu stosowano dwa systemy uprawy ziemi

– dwupolówka

– trójpolówka

b. w powszechnym użyciu były narzędzia:

– radło

– pług

– brona

– sierp

3. W XI w. powszechna stały się migracje ludności

4. Nowe formy osadnictwa wiejskiego

a. w XI i XII w. nasilił się proces zagospodarowywania nieużytków

b. struktura wielkiej własności ziemskiej:

– rezerwa pańska (grunty będące w bezpośrednim użytkowaniu pana)

– działki przydzielane chłopom w zamian za rentę feudalną

c. nowi osadnicy otrzymywali dogodniejsze warunki umowy

– kilka lat tzw. wolnizny

– czynsz w wysokości określonej w umowie

– znaczny zakres samorządu wiejskiego

d. zamożniejsi chłopi mogli stać się nabywcami produktów rzemieślniczych

e. typy wsi:

– ulicówka – zabudowa wzdłuż jednej ulicy

– owalnica – zabudowa wokół owalnego placu

II. Miasto średniowieczne

1. Przyczyny odrodzenia miast

a. wzrost liczby ludności

b. wzrost wydajności rolnictwa

– część ludności mogła zająć się zawodami pozarolniczymi

– wzrost zapotrzebowania rolników na produkty rzemieślnicze

– rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej

2. Mieszkańcy miast

a pełnoprawnymi mieszkańcami miast byli obywatele

b. ze względu na posiadany majątek mieszczanie dzielili się na:

– patrycjat (warstwa najzamożniejsza)

– pospólstwo  – mieszczanie pracujący we własnych warsztatach i kramach

– plebs – warstwa najuboższa żyjąca z pracy najemnej

3. Organizacja władz miejskich

a. początkowo w imieniu właściciela miastem zarządzał wójt

b. po ustanowieniu w mieście samorządu miejskiego władzę sprawowali:

– burmistrz

– rada miejska

– ława miejska (ława sądowa)

4. Instytucje życia gospodarczego w miastach

a. rzemieślnicy zakładali cechy, 

b. kupcy zrzeszali się w gildiach

c. cechy i gildie zajmowały się:

– obroną interesów zrzeszonych w nich rzemieślników i kupców

– dbałością o jakość produkcji rzemieślniczej i wymiany

– organizacją kształcenia uczniów i czeladników

– poborem podatków na rzecz miasta

– organizacją obrony przydzielonych baszt lub murów obronnych

– organizacją życia religijnego i towarzyskiego

d. handel odbywał się na targach i jarmarkach

e. powstawały związki miast – tzw. hanza

f rozwój banków i wykorzystywanie weksli

5. Wygląd miasta średniowiecznego

a. centralnym punktem miasta był rynek

b. najważniejszymi budynkami miejskimi były:

– ratusz miejski - siedziba władz miasta

– pręgierz

– waga miejska

– kościoły i klasztory

c. miasta ufortyfikowane posiadały:

– mury obronne

– baszty

– barbakan

Pracuj ze źródłami:

Kompetencje rajców i ławników w Świdnicy

Galeria ilustracji: Przeobrażenia gospodarcze i społeczne na Zachodzie w XI-XIII w.