6. 6. Kryzys schyłku średniowiecza

1. Wojna stuletnia (1337–1453 r.)

a. geneza wojny stuletniej

– rywalizacja o wpływy we Flandrii

– nierozwiązany problem lenn angielskich Plantagenetów we Francji

– roszczenia Edwarda III – wnuka Filipa IV Pięknego (1312-1377 r.) do tronu francuskiego

b. przebieg wojny stuletniej

– zwycięstwo Anglików w bitwie pod Crécy – 1346 r.

– zwycięstwo Anglików w bitwie pod Azincourt – 1415 r.

– w 1420 r. król Anglii Henryk V został uznany za króla Francji

– włącznie się do walki po stronie Karola VII Joanny d’Arc (odsiecz Orleanu)

– wyparcie Anglików z większości terytorium Francji

– zakończenie wojny bez formalnego traktatu pokojowego w 1453 r.

c. skutki wojny stuletniej

– zniszczenia wojenne we Francji i zubożenie społeczeństwa

– integracja państwa francuskiego

– ostęp w uzbrojeniu i sztuce wojennej – wojska zaciężne

2. Epidemia dżumy – „czarna śmierć” – (1347-1353)

– objęła całą Europę Zachodnią

– przyczyniła się do zmniejszenia zaludnienia od 1/3 do 1/2 populacji

3. Kryzys gospodarczy w XIII i XIV w.

a. przyczyny

– oziębienie klimatu – tzw. „mała epoka lodowcowa”

– wyludnienie wsi i miast w wyniku „czarnej śmierci”

b. przejawy kryzysu gospodarczego

– spadek cen produktów rolnych ziemi oraz dochodów z czynszów

– zapaść finansów i bankowości

– załamanie się handlu dalekosiężnego

– zamykanie się cechów w celu ograniczenia produkcji i konkurencji

c. próby przezwyciężenia kryzysu – rozwój systemu nakładczego w mieście

4. Niepokoje społeczne i bunty chłopskie

a. nauki Jana Wiklefa (ok. 1330–1384)

– domagał się od duchowieństwa życia w ubóstwie

– uznawał Biblię za jedyne źródło Objawienia (przełożył na j. angielski)

b. bunty chłopskie

– były spowodowane wzrostem wysokości podatków

– żakeria we Francji – 1358 r.

– powstanie Wata Tylera w Anglii – 1381 r.

5. Husytyzm

a. działalność Jana Husa (1370-1415 r.)

– występował przeciwko nadużyciom w Kościele i propagował ideę ubogiego Kościoła

– domagał się prawa głoszenia Ewangelii przez świeckich

– domagał się komunii pod dwiema postaciami

b. na rozkaz Zygmunta Luksemburskiego na soborze w Konstancji został uwięziony i spalony na stosie  – 1415 r.

c. husytyzm po śmierci Jana Husa

– odłam umiarkowany husytyzmu – utrakwiści (kalikstyni)

– odłam radykalny – taboryci

d. wojny husyckie 1420-1533

– sukcesy o taborytów pod wodzą Jana Žižki

– klęska taborytów w bitwie z utrakwistami w bitwie pod Lipanami – 1434 r.

c. zawarcie kompromisu utrakwistów z Katolikami

– utrakwiści uznali Zygmunta Luksemburskiego za króla Czech

– Zygmunt zgodził się na używanie języka czeskiego w liturgii i komunię pod dwiema postaciami

6. Imperium osmańskie

a. działalność Osmana I (ur. 1259, 1299-1326)

– ogłosił się sułtanem

– zjednoczył emiraty

– zreorganizował armię – korpus janczarów

b. pierwsze podboje Turków osmańskich

– zwycięstwo na Kosowym Polu (1389 r.) i podbój Serbii i Bułgarii

– pokonanie krucjaty Zygmunta Luksemburskiego pod Nikopolis – 1396 r.

– zwycięstwo w bitwie z wojskami tatarskimi Timura Chromego pod Ankarą – 1402 r.

c. klęska armii węgierskiej pod Warną – 1444 r. – śmierć króla Władysława Warneńczyka

d. Zdobycie przez Mehmeda II Konstantynopola – 1453 r. – koniec cesarstwa bizantyjskiego

Galeria ilustracji: Kryzys społeczny, gospodarczy i polityczny Europy Zachodniej w XIV w.