5. 21. Zmiany na świecie przełomu tysiącleci

1. Kluczowe problemy na świecie w latach 90. XX wieku

a. wbrew oczekiwaniom zakończenie zimnej wojny nie doprowadziło do wygaśnięcia konfliktów zbrojnych i zwiększenia bezpieczeństwa

b. źródłem nowych zagrożeń stał się ułatwiony dostęp do dużych zasobów taniej broni posowieckiej

c. reżimy niedemokratyczne zintensyfikowały wysiłki mające na celu produkcję własnej broni masowego rażenia

2. Konflikty zbrojne przełomu XX i XXI wieku

a. wojna domowa w byłej Jugosławii

b. wojny na Zakaukaziu

c. ormiańsko-azerski konflikt o Górski Karabach

d. konflikt między siłami zbrojnymi Gruzji a wspieranymi przez Rosję separatystami z Osetii Południowej i Abchazji

3. Przemiany polityczne w Afryce

a. Rosja utraciła swoje wpływy w Etiopii i Angoli

b. wojna domowa w Somalii

– w wyniku upadku somalijskiego dyktatora Siada Barre nastąpił rozpad państwa

– wojna domowa między klanami somalijskimi trwa do dzisiaj

– przewlekła wojna domowa przyczyniła się do klęski głodu i masowej emigracji

– sytuacji nie poprawiło wysłanie do Somalii wojsk ONZ (operacja Przywrócić Nadzieję)

– Somalia jest uznawana za państwo upadłe

c. Rwanda

– w Rwandzie po upadku systemu kolonialnego w 1962 r. władzę przejęli przywódcy plemienia Hutu

– stanowiący większość mieszkańców Rwandy przedstawiciele plemienia Tutsi stali się celem prześladowań

– w kwietniu 1994 r. w katastrofie lotniczej zginął prezydent Rwandy (Hutu)

– śmierć prezydenta stała się pretekstem do krwawej rozprawy Hutu z Tutsi – zamordowano blisko milion Tutsi

– po trzech miesiącach bojówki Tutsi przystąpiły do odwetu na Hutu

– w wyniku walk do sąsiednich krajów uciekło ponad 2 miliony ludzi

– w celu rozliczenia zbrodni ONZ powołało specjalny Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy

d. nowym zjawiskiem w Afryce stały się lokalne wojny o dostęp do wody

4. Obalenie apartheidu w Republice Południowej Afryki (RPA)

a. doktryna apartheidu obowiązywała w Republice Południowej Afryki (do 1961 r. – Związek Południowej Afryki) od 1948 r.

b. doktryna apartheidu polegała na segregacji rasowej i uprzywilejowaniu białej mniejszości

c. ludność czarnoskóra była zmuszona do zamieszkiwania w tzw. bantustanach

d. przeciwko apartheidowi wystąpił Afrykański Kongres Narodowy (ANC) z Nelsonem Mandelą na czele

e. w 1968 r. apartheid został uznany przez ONZ za zbrodnię przeciwko ludzkości

f. politykę apartheidu zakończył prezydent RPA Frederik de Klerk (1990 r.)

g. w 1993 roku Nelson Mandela i Frederik Willem de Klerk zostali laureatami pokojowej Nagrody Nobla

h. w 1994 r. Nelson Mandela został wybrany na prezydenta RPA

5. Wzrost międzynarodowego znaczenia Chin

a. główne kierunki polityki rządu chińskiego po masakrze na placu Tian'anmen

– nadal obowiązywały ograniczenia swobód obywatelskich

– rząd kontynuował prorynkowe reformy gospodarcze

b. ambicją przywódców ChRL jest przekształcenie Chin w supermocarstwo

– rozbudowa sił zbrojnych

– umacnianie wpływów na arenie międzynarodowej

– w dalszym ciągu nierozwiązany został problem Tajwanu

6. Globalna Północ – globalne Południe

a. postępująca globalizacja przyczyniła się do pogłębienia różnić pomiędzy bogatą Północą a biednym Południem

b. pomoc materialna ze strony państw Północy nie rozwiązuje problemów gospodarczych i społecznych krajów Południa

c. Deklaracja milenijna – przyjęty na Szczycie Milenijnym Narodów Zjednoczonych program poprawienia warunków życia ludzkości (6-8 X 2000 r.)

7. Prześladowania religijne

a. wolności religijne zostały uznane za jedno z podstawowych praw człowieka

b. mimo to w wielu regionach świata dochodzi do prześladowań na tle religijnym

c. formy prześladowań:

– fizyczna eksterminacja (działania talibów w Afganistanie)

– uprzywilejowanie religii dominującej (państwowej) połączona z dyskryminacją religii mniejszościowych (prawosławie w Rosji)

– zwalczanie wszelkich religii w krajach programowo ateistycznych (Chiny, Korea Północna)