8. 01. Jagiellonowie na tronie polskim
I. Unia polsko-węgierska
1. Problem sukcesji w przypadku bezpotomnej śmierci
a. umowy z Andegawenami
– pierwsza umowa została zawarta między Władysławem I Łokietkiem a Karolem Robertem
– odnowienie umowy na zjeździe w Wyszehradzie w 1339 r.
b. usynowienie wnuka, Kaźka Słupskiego, którego Kazimierz chciał osadzić na tronie polskim po śmierci Ludwika Węgierskiego
c. obalenie testamentu Kazimierza III Wielkiego przez zwolenników dynastii andegaweńskiej
2. Panowanie Ludwika Węgierskiego (1370 -1382)
a. polsko-węgierska unia personalna
b. regencja Elżbiety Łokietkówny
c. nadanie szlachcie polskiej przywileju w Koszycach – 1374 r. – przywilej generalny
– przywilej nadany w zamian za zgodę na dziedziczenie tronu polskiego po Ludwiku Węgierskim przez córkę
– zwolnienie szlachty z podatków – z wyjątkiem 2 groszy poradlnego z łana kmiecego
– prawo do wynagrodzenia za udział w wojnie poza granicami kraju
– obowiązek wykupu szlachcica z niewoli, jeśli dostał się do niej podczas wyprawy poza granice kraju
– zobowiązanie do nadawania urzędu starosty wyłącznie Polakom, a urzędów ziemskim wyłącznie szlachcie z danej ziemi
II. Początki unii polsko-litewskiej
1. Litwa pogańska
a. panowanie Mendoga (?, 1263) na Litwie
b. panowanie Giedymina (ok. 1275, 1316-1341)
– zjednoczenie państwa
– podbój księstw ruskich
– wojny z zakonem krzyżackim
– sojusz z Władysławem Łokietkiem
– podział państwa między synów Giedymina: Olegierda (tytuł wielkiego księcia i wschodnia część państwa) i Kiejstuta – zachodnia część państwa
c. po śmierci Olgierda tron wielkoksiążęcy objął Jagiełło (ok. 1352 lub 1362-1434)
d. przyczyny zbliżenia Polski i Litwy
– chrystianizacja Litwy – korzystna politycznie dla Litwy, ważna ze względów prestiżowych dla Polski
– uzyskanie korony polskiej przez Jagiełłę wzmacniało jego pozycję na Litwie
– walka ze wspólnym zagrożeniem ze strony Krzyżaków
– wspólne zainteresowanie ziemiami Podola i Wołynia
– polskie prawo rycerskie atrakcyjne dla bojarów litewskich
– szansa na rozwój kontaktów gospodarczych
– zażegnanie konfliktów granicznych
a. objęcie tronu polskiego przez Jadwigę Andegaweńską (1373 lub1374, 1384-1399 r.)
– koronacja 1384 r.
– odrzucenie kandydatury Wilhelma I Habsburga na męża Jadwigi
b. wybór Jagiełły na męża Jadwigi
c. treść umowy w Krewie – 1385 r.
– przyjęcie chrztu przez Jagiełłę
– chrystianizacja Litwy
– odzyskanie przez Jagiełłę utraconych ziem polskich
– wypłacenie Habsburgom odszkodowania za zerwane zaręczyny Jadwigi z Wilhelmem I Habsburgiem
– uwolnienie polskich jeńców z niewoli litewskiej
d. chrzest Jagiełły – 1386 r.
– przyjął imię Władysław
– ślub z Jadwigą
– koronacja
3. Po koronacji Władysława II Jagiełły Jadwiga zachowała status króla
a. prowadziła ugodową politykę wobec zakonu krzyżackiego
b. przyczyniła się do pogodzenia Jagiełły z Witoldem
c. odzyskała grody na Rusi Halickiej
d. oddała klejnoty na odnowienie uniwersytetu w Krakowie
III. Współpraca polsko-litewska
1. Polityka Witolda Kiejstutowicza (ur. ok. 1352-1430), na Litwie
a. prób uniezależnienia się od Jagiełły jako króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego
b. układy Witolda z Krzyżakami
c. dążenie Witolda do suwerenności i korony za cenę oddania Krzyżakom Żmudzi
2. Unia wileńsko-radomska – 1401 r.
a. wzrost zagrożenia Litwy ze strony Tatarów – klęska wojsk Witolda nad Worsklą
b. postanowienia unii wileńsko-radomskiej:
– Witold dożywotnim wielkim księciem
– potwierdzenie unii personalnej Polski i Litwy
– odrębność Litwy
IV. Polityka dynastyczna Jagiełły
1. Wzrost znaczenia dynastii Jagiellonów w Europie
2. Odrzucenie przez Jagiełłę propozycji objęcia tronu czeskiego złożonej przez czeskich husytów
3. Starania Jagiełły o uznanie prawa jego synów z księżniczką ruską Zofią Holsztańską do korony polskiej
a. nadanie przywileju warckiego (1423 r.)
b. nadanie szlachcie przywileju jedlneńsko-krakowskiego (1430 i 1433 r.)
– na jego mocy szlachcic nie mógł być aresztowany i pozbawiony majątku bez wyroku sądowego
Opracowanie tematu: Unie Polski z Węgrami i Litwą
Galeria ilustracji: Unie Polski z Węgrami i Litwą